Al twintig jaar wordt digitale DAB-radio aangekondigd maar geen kat zit erop te wachten, de digitalisering komt dus niet van de grond.
Nu steekt de liberale regering de vrije markt een handje toe: in mei was er de conceptnota van minister Gatz die de stations van de mediagroepen een plaats garandeert op de DAB-band en de afbouw van FM voorziet.
Op 6 juli keurden meerderheid en oppositie van het Vlaams parlement een resolutie goed die de regering in grote lijnen oproept om uit te voeren wat in de nota Gatz staat.
We bellen met.Bart Caron (Groen), voorzitter van de parlementaire mediacommissie. We wilden ook Karin Brouwers (CD&V) aan het woord laten maar zij was niet bereikbaar.
“Het is veel meer dan een DAB-resolutie” stelt Caron. “Gans het landschap wordt op orde gezet. Maar ja, de grote vernieuwing zit misschien wel in DAB+. We hebben in Vlaanderen een grote achterstand met het uitrollen van DAB+. Bijna niemand heeft een DAB ontvanger en alleen de VRT zendt op DAB uit. We moeten absoluut overschakelen omdat we zo betere kwaliteit krijgen en omdat op die manier plaats kan gemaakt worden op de FM band voor lokale radio. Want dát is het problem met de FM-band: je krijgt er maar een beperkt aantal zendders op.”
RC: Het lijkt erop alsof de uitrol van DAB een (technische) manier is om de discussie over de FM band van de baan te krijgen. Een belangrijk element is dat twee van de drie gewestelijke private mediagroep-zenders (Joe FM en QMusic) eigendom zijn van Medialaan ( Persgroep / Roularta) en de derde, Nostalgie, van de combinatie Corelio/Concentra. Nu is er een andere mediagroep die ook wel een radiootje wil hebben en daarvoor is geen plaats, dus….
Bart Caron: “Er is geen plaats voor die vierde landelijke (lees ‘gewestelijk’, nvdr) van de SBS groep, de keten van TV zenders Vier, Vijf en straks ZES. Die wil ook een radio. Mediagroepen willen alle media combineren, dus TV, internet, radio, print… omdat dat hun commerciële positie versterkt. Dat is de realiteit. De vraag is hoe we dat regelen op een eerlijke manier. Idealiter komen we met alle gewestelijke radio’s op DAB+, en alleen op DAB+. Dan is er plaats voor al die zenders op DAB en ook op de FM band om alle andere radio’s de lokale en de netwerkradio’s te bedienen. Netwerkradio’s kunnen later waarschijnlijk ook wel op DAB. Dat is het idee. We kunnen die grote zenders wel niet direct van FM gooien. De mensen moeten eerst DAB ontvangers hebben. Mijn ideaal beeld is hoogtechnologische, kwalitatieve radiozenders en zo weinig mogelijk regeltjes. Laat die wereld vrij en laat wie radio wil maken ook radio maken, zoals het geval met sites op het internet.”
RC: Maar ondertussen zijn er wel regels nodig. Punt 3 van de resolutie stelt dat er ‘zo snel mogelijk uitsluitsel moet gegeven worden over mogelijkheid van een vierde landelijk (=gewestelijk) commercieel radionet op de FM band’. Waarom is daar nog altijd gehakketak over? Er zal wel wat lobbywerk aan de gang zijn achter de schermen van die derde mediagroep.
Bart Caron: “Er is een discussie tussen SBS en de overheid of er nog plaats is op de FM band.”
RC: Maar waarom zou dat moeten (die vierde zender)? Die zal, zoals de andere, geen kwalitatief goede radio brengen en geen enkele luisteraar vraagt erom. Het gaat gewoon om een mediagroep die er ook wat geld wil uitslaan.
Noot: Er wordt jaarlijks 270 miljoen aan geld uitgegeven voor radioreclame
Bart Caron: “Dat is absoluut waar, de vraag is wel of het eerlijk is dat je VTM (Medialaan) twee zenders geeft en de SBS groep geen enkele. Is dat eerlijk?”
“Mediagroep SBS zal het niet leuk vinden als ze geen FM-licentie krijgt, maar dat kan me niets schelen. Ik ben niet verantwoordelijk voor de toekenning van twee frequenties aan de VTM-groep (Van Thillo).”
RC: Het Vlaams Parlement heeft die vraag in het verleden zélf beantwoord: de mediawetgeving liet niet toe dat één bedrijf meer dan één gewestelijke zenders in handen zou hebben. Men heeft de wet dan op maat van de (voorganger van) Medialaan aangepast en toegelaten dat die mediagroep twee zenders in handen kreeg. Nu zegt men ‘we moeten nog een zender geven aan een andere mediagroep’ want het is niet eerlijk. Tja…
Bart Caron: “Er zijn nog van die dingen gebeurd. Nostalie heeft ook op die manier ook licentie voor een gewestelijke zender gekregen. ”
RC: Dus in plaats van fouten recht te trekken gaat men ze regulariseren.
Bart Caron: “Inderdaad, maar het is toch niet zeker dat er een vierde commerciële zender voor SBS zal komen op FM want er is geen plaats. Wat ik absoluut niet wil is dat er VRT zenders afgebouwd worden. Dat er bijvoorbeeld zenders van Klara af moeten om plaats te maken voor een vierde commerciel station dat mainstream commerciële popmuziek zal draaien die je ook elders hoort.
Maar zo is het ook niet geformulleerd in de resolutie. De resolutie heeft het over ‘onderzoeken of het mogelijk is’. Het lijkt me eerlijker dat ze ook de kans krijgen om een zender te hebben. Als ze alleen op DAB+ kunnen dan zullen ze een heel trage groei kennen want het zal een tijd duren vooraleer de mensen een DAB+ radio hebben. SBS vindt dat niet leuk maar dat kan me op zich niets schelen. Ik ben niet verantwoordelijk voor de toekenning van de (gewestelijke) frequenties aan de VTM-groep (Medialaan). Dat gebeurde destijds door de meerderheid waar ik geen deel van uitmaakte. Een ander oplossing zou zijn om van nul te starten en de vergunning voor de drie commerciële zenders te verkopen via opbod, of er een soort beautycontest voor te doen. Maar je ziet van hier al dat de meerderheidspartijen dat niet zo fijn zullen vinden want ze willen iedereen bedienen.
“Voor mij zijn de VRT-zenders en de betere lokale radio’s belangrijk. Dát is mijn bekommernis. Dat is niet zo bij alle partijen.”
RC: Even terug naar het shift naar DAB+ : de resolutie stelt dat er zal onderzocht worden of er plaats is voor lokale radio’s op DAB+. Daardoor is er een risico dat er een tweeklassen systeem gecreëerd wordt: eens DAB ingeburgerd is zal iedereen zijn radio op de DAB band staan hebben. Enerzijds is er een duidelijke push naar DAB voor de grote spelers terwijl voor de lokale radio’s eventueel ‘zal gekeken worden of het technisch mogelijk is’. Het argument voor de shift naar DAB was juist dat er meer plaats is. Nu blijkt dat het helemaal niet zeker is dat er plaats is.
Bat Caron: “Het is heel moeilijk om te voorspellen wat het mediagedrag van mensen is. Het klopt: als je radio op een bepaalde zender afgestemd staat, ga je die dan wel wijzigen? We moeten dus inderdaad opletten dat we bepaalde aanbieders niet bevoor- of benadelen. Dat is een moeilijke en delicate kwestie. Maar de formulering van de resolutie laat alles open. Er is nog geen beslissing genomen, je kan er dus nog over discussiëren. Voor mij zijn de VRT-zenders en de betere lokale radio’s belangrijk. Dát is mijn bekommernis. Dat is niet zo bij alle partijen maar met deze resolutie loop je niet vooruit op beslissingen.”
RC: Voor alle duidelijkheid, inderdaad: Punt 13van de resolutie heeft het over het aanbieden van specifieke frequentiepaketten aan onafhankelijke lokale radio’s en over een zendvergunning voor 9 jaar…
Nog even over de netwerkradio’s, dus de ketens die gevormd zijn door het opkopen van lokale stations. Die hebben dus zendvergunningen als lokale radio, wat ze niet zijn: wat is het plan voor die groep?
Noot: Tegen de ketenvorming door het opkopen van vergunningen lokale zenders is nooit ingegrepen. Zo slaagden die ketens (Club FM, Top Radio…) van firma’s die geen eigendom zijn van de mediagroepen erin om met lokale vergunningen een uniforme programmatie uit te zenden over een groot stuk van Vlaanderen. De lokale invulling was onbestaand of provinciaal. Mediaregulator VRM heeft echter laten betijen, in de eerste plaats doordat de beleidsmakers de handel in zendvergunningen nooit expliciet hebben willen verbieden.
Bart Caron: “Die ketens zijn onstaan door een wheelen en dealen door een handel in frequenties van lokale radio’s die het niet meer zagen zitten. Zo zijn dus de facto een aantal semi-gewestelijke radio’s ontstaan. De bedoeling is het aantal te beperken tot 4 of 5 en naar een verschillend profiel te streven. Zo zou één zender op harde pop kunnen gericht zijn en een andere op soft-pop en nog een derde op Vlaamse schlagers. De opkoop van lokale radio’s door netwerkradio’s moet gestopt worden. Daardoor krijg je een muzak-toestand van hetzelfde op een hoop verschillende frequenties. Dat is geen verrijking geweest maar een verarming van het radiolandschap. De beperking tot 4 á 5 zal ook tot oorlog leiden want er zijn er vandaag meer dan 4 of 5. Ze zullen zich dus meer moeten hergroeperen en heroriënteren. Dat is een kwalitatieve sanering en zo krijg je ook meer plaats voor goede lokale radio’s.”
Noot: Volgens het rapport over mediaconcentratie (p17/18) waren er in 2015 6 ketens die met meer dan tien 10 vergunningen van lokale stations opereren.
RC: We haden begrepen dat alle vergunningen door de monopolist Norkring zullen uitgedeeld worden. Destijds zijn de vrije radio’s ontstaan door de broek te vegen aan de wetgeving die het monopolie toekende aan BRT. Nu heeft men een nieuwe monopolist gecreëerd en stelt men dat men de tarieven die Norkring voor de vergunningen zal vragen zal toetsen aan wat in het buitenland gangbaar is. In onze visie zou het logisch zijn dat we zelf uitzenden en ons niets van die monopolist zouden aantrekken, als dat technologisch en financieel haalbaar is.
Bart Caron: “Dat is een kwalijke kwestie: de VRT heeft zijn zenderpark afgestoten en verkocht aan Norkring. Verder werd telenet verplicht om ook DVB-T te maken, digitale terrestriële uitzendingen voor radio en TV. Telenet heeft die licentie verkocht aan Norkring. Daardoor is er een de-facto monopolist als het gaat over nationale zenders. Maar je kan ook zelf investeren in DAB+, dus je bent voor lokale en regionale radio niet afhankelijk van Norkring.”
RC: Ons begrip was dat het Norkring was die de plaatsen op de DAB band uitdeelde.
Bart Caron: “Je moet een plaats krijgen, maar de overheid wijst die in principe toe. Het is niet Norkring die de frequenties gaat bepalen en de frequenties zal toewijzen, uiteraard binnen de technische mogelijkheden van het zenderpark. ”
RC: Wanneer wordt de knoop doorgehakt?
Bart Caron: “Ik verwacht dat er over de belangrijkste punten in het najaar of begin volgend jaar een beslissing valt . Er is eerst nog wat overleg met de grote- en kleine spelers. Wanneer de gewestelijke radio’s van de FM band zullen gehaald worden zal waarschijnlijk maar veel later beslist worden. Analoog en digitale radio zullen, net zoals met televisie, nog een tijd samen blijven bestaan. “