Er zitten enkele kinken in de kabel als het over de overstap naar DAB-radio gaat: rechtszaken tussen grote spelers over bandruimte enerzijds en de uitsluiting van de lokale zenders anderzijds.
De overhaaste verkoop in 2008 van de DAB-ether aan de Noorse multinational Norkring ligt aan de basis van de problemen, maar ook daarna liep het mis.
Het klonk allemaal mooi een jaar of tien geleden: na 30 jaar discussie over plaats op de FM-band zou de digitale DAB+ het allemaal oplossen. DAB+-radio levert niet alleen betere kwaliteit, er is ook veel meer plaats in de DAB+ -band(en). DAB+ was dus de toekomst, zeker zolang internetradio geen echt volwaardig alternatief is want beperkt door de kost van dataverkeer en door de capaciteit van de netwerken.
Nu blijkt echter dat de beloftes niet kunnen waargemaakt worden: door de politieke keuzes blijven de resterende lokale zenders verstoken van de DAB-band en zit de overheid verveeld met de klacht van een andere grote speler die een deel van de Norkring-koek wil hebben.
Als Vlaanderen geen eigen beleid ontwikkelt, is de kans groot dat het gewest een regio wordt zonder lokale zenders in de ether.
Geert Bourgeois: uitverkoop
In 2008 kon het voor media minister Geert Bourgeois (N-VA) niet snel genoeg gaan: de verworven Vlaamse bevoegdheid over de DAB+-ether moest zo snel mogelijk naar private handen overgedragen worden. Dus kreeg Norkring in 2009 de volledige DAB+-band in handen (pagina 4 HIER). Een belangrijk deel van de band (MUX-10, zie verder) zou daarbij zelfs gratis weggegeven zijn aan Norkring. Naast Norkring kreeg VRT een deel van de DAB+-band. Door de privatisering heeft Vlaanderen de speelruimte verloren om zelf een beleid te voeren. Iedere private speler die in Vlaanderen in de DAB+-ether wil uitzenden, heeft tot minstens 2024 de toestemming nodig van, en moet betalen aan, de Noorse multinational.
Er is een kleine kans dat de fout uit het verleden rechtgezet wordt door de regulator. Als dat niet gebeurt, wat waarschijnlijker is, zal het aan de beleidsmakers zijn om een beleid te voeren. En als ook dat niet gebeurt dan wordt Vlaanderen een regio wordt zonder lokale zenders in de ether (zie verder).
Karin Brouwers (CD&V) interpelleerde in de Vlaamse mediacommissie naar een stand van zaken in verband met DAB+ in het algemeen en de toegang tot DAB+ voor de lokale radio’s in het bijzonder.
Sven Gatz: mediaconcentratie
Het beleid van de vorige media minister Sven Gatz was gericht op een verdere mediaconcentratie via de mediagroepen en de ketenradio’s. Die eersten werden verplicht op DAB+ uit te zenden maar kregen ook automatisch plaats op de DAB-banden. De ketenradio’s zonden al jaren uit als zogenaamd lokale zenders, een ten gronde illegale toestand, door de bevoegde ministers aangemoedigd via decreetwijzigingen en door de regulator (VRM) getolereerd. Tijdens de hervorming van het radiolandschap (2016-2017) zou men komaf maken met de ketenvorming, maar Sven Gatz beloonde de ketens juist door de toestand te regulariseren en 180 lokale zendfrequenties over te dragen naar enkele ketenradio’s. Daarbij werd de besmette term ‘ketenradio’ herdoopt tot ‘netwerkradio’.
Aan de mediagroepen, de netwerk- en publieke zenders werd een plaats op DAB+ aangeboden en het plan is om alle DAB+-zenders van de FM-band te halen als de helft van de luisteraars naar DAB+ is overgeschakeld. Daardoor zal de FM-band een onbeluisterde lege doos worden. Het mediadecreet voorziet echter niets voor de lokale zenders, waarvan er slechts enkele op DAB zitten. Dat is het direct gevolg van de overdracht van het beleid aan Norkring: de Noorse multinational vraagt tarieven die enkel voor grotere groepen betaalbaar zijn en geeft een deel van de band, MUX 10 (zie verder), niet vrij. Dit ongebruikt DAB+-spectrum zou toelaten om een groot aantal van de lokale zenders toegang te geven tot DAB+.
Behalve het verminderen van de FM-frequenties voor lokale radio’s schafte Gatz ook nog het statuut van Gemeenschapsradio af. Dat statuut had een basis kunnen zijn van een verdere kwalitatieve opwaardering van het Vlaams lokaal radiolandschap.
Klacht zonder veel gevolg?
Over het blokkeren van een deel van de DAB+-band diende de private Hollandse groep Broadcast Partners klacht in bij de Vlaamse regulator (VRM).
De VRM heeft haar bevoegdheid in het verleden beperkt, naar de letter, geïnterpreteerd. Ook in dit dossier werd geen actief regulerend beleid gevoerd. Noch de regulator, noch de politiek bevoegden keken erop toe dat Norkring zich aan haar verplichtingen zou houden. De VRM boog zich pas over het dossier toen ze daartoe verplicht werd, dus nadat een andere grote private speler haar belangen geschaad zag door het monopolie van Norkring en klacht indiende.
Het is dus onwaarschijnlijk dat de VRM zal oordelen dat Norkring het ongebruikt deel van de DAB+-band terug moet overdragen aan Vlaanderen. Meer waarschijnlijk is dat Norkring zal verplicht worden om een deel van de niet gebruikte band te verhuren aan Broadcast partners. Dit kan tot een lichte prijsdaling van de DAB-tarieven leiden, maar zal weinig zoden aan de dijk zetten voor de lokale zenders, die geconfronteerd zullen blijven worden met een geprivatiseerd duopolie dat het veld zal blijven verhuren aan de hoogste bieders.
Als Vlaanderen geen eigen beleid ontwikkelt, is de kans dus groot dat het gewest een regio wordt zonder lokale zenders in de ether.
MUX
Het DAB-dossier is technisch doordat het over een technologie gaat die tot een complexere frequentiestructuur leidt dan FM. Terwijl bij FM over één frequentieband van 88 tot 108MHz gesproken wordt, is de DAB-ruimte opgedeeld in ‘MUX’-en die elk een nummer krijgen, en die elk een bepaald aantal zenders kunnen dragen, afhankelijk van de kwaliteit. De geografische verdeling van de MUX-en in Europa werd op Europees niveau vastgelegd. Vlaanderen kreeg destijds MUX 11A, 12A, 10, 5A en 5D toegewezen.
Karin Brouwers: “De MUX-12A werd toebedeeld aan de VRT, de rest werd dus verkocht aan Norkring. MUX-10 was oorspronkelijk bedoeld voor digitale televisie via een technologie die ondertussen verouderd is, en dat is het DAB-segment waarover de klacht van Broadcast Partners nu gaat. De MUX-12A van de VRT moest vorig jaar op de markt gebracht worden, en nu heeft Broadcast Partners ook een deel in handen. ”
Wallonië
In het zuiden van het land werd een beleid gevoerd dat meer in lijn ligt van het huidig beleid rond de FM-band: daar is het niet een bedrijf dat de DAB-zendfrequenties verkoopt aan de hoogste bieders. De verdeling gebeurt door overheid/regulator.
Karin Brouwers: “Vlaanderen heeft in 2008 gekozen om de band aan één operator te geven. In Wallonië heeft men op een andere manier gewerkt. Daar is de band in stukjes geknipt en die stukjes hebben ze dan aan de zenders gegeven. Dat is een piste die minister Dalle nu wil onderzoeken. Voorlopig zitten we wel vast aan het huidig systeem. Het is vervelend dat we voor de lokale radio’s geen vooruitgang kunnen maken door dat contract (met Norking, nvdr)”.
Podcast: Play in new window | Download
