Schepen Claude Marinower is te gast in de studio voor een uitgebreid gesprek over Blue Gate, die uit de grond rijzende industriele zone in de oude petroleumhaven. Hij wordt bijgestaan door Guido Muelenaer, projectmanager van Blue Gate. Maar we starten met het Stadspark en met The Beacon.
De bevoegdheid over het stadspark werd overgeheveld naar de districten maar districtsburgemeesster Paul Cordy gaf vorige week aan dat de bevoegdheid voor de waterbeheersing in het stadspark nog grotendeels bij de Stad zit.
Claude Marinower: “Het probleem van de droge vijver zeker tijdens deze legislatuur aanpakken. Er zijn al akties bezig en we hopen tegen eind 2021 opnieuw een behoorlijk niveau bereikt te hebben.”
Marinower over Blue Gate: “Blue Gate ligt op de grens van Antwerpen en Hoboken. Het wordt een paradepaard op vlak van circulaire en duurzame economie. Op de Blue Gate terreinen komt Bluechem, een incubator voor duurzame chemie, die in het voorjaar van 2020 opent. We zijn er van overtuigd dat een bloeiende economie kan samengaan met respect voor de planeet. Aan Blue Gate gaan jaren voorbereiding vooraf en op termijn zullen er drieduizend mensen tewerkgesteld zijn.”
Guido Muelenaer start met de historiek van de site: “Dat gebied werd oorspronkelijk in 1902 ontwikkeld als petroleumhaven. Dat was toen innoverend met toepassing van nieuwe technieken. Doordat de grotere schepen niet meer zover (stroomopwaarts) geraakten op de schelde trokken de bedrijven geleidelijk weg, vanaf 1960 tot de jaren ’80. Er was toen nog geen ecologisch bewustzijn dus bleef een gebied met sterk vervuilde grond achter. Bovendien is de zone een polder en is er een overschot van water. Er is dus wel wat werk geweest om dat terrein weer in orde te brengen.”
“De totale oppervlakte van de zone is meer dan 100 hectare groot, het gebied dat wij ontwikkelen 63 hectare, 14 hectare daarvan is een groene corridor die ervoor moet zorgen dat de Hobokense Polder niet geïsoleerd geraakt. Tegen de Schelde, naast de Blue Gate site, zit nog een stuk industrie die het gebied nooit verlaten heeft. Het vroegere Atap, nu IKO (roofing fabrikant, nvdr), ook Alca Petroleum, Q8. BP is onlangs vertrokken. “
“Toen de bedrijven destijds weggetrokken zijn is alles blijven staan en wat er stond hebben we moeten slopen, enkel de APC loods hebben we behouden en zullen we een nieuwe bestemming geven. De kost om het terrein te saneren en in orde te brengen is gigantisch en er waren in het verleden allerlei wilde plannen. Zo heeft men erover nagedacht om de tippelzone naar Petroleum Zuid te verhuizen, ook de Isvag-oven zou er ooit komen. Uiteindelijk ontstond rond 2000 het idee om er een duurzaam bedrijventerrein van te maken.”
Maar eerst moest er onderderzoek gebeuren en worden vastgesteld waar de vervuiling zat en hoe groot ze was. Daarna kon de sanering beginnen. Die werd in twee fasen opgedeeld en de eerste fase, een geboed van 18 hectaren is ondertussen afgewerkt. De tweede fase van bijna 16 hectaren wordt nu opgestart. De verwachting is dat tegen 2035 gans het gebied ingenomen zal zijn met bedrijven.
Guido Muelenaer: ” We zijn begonnen met het gemakkelijkste deel. De meest vervuilde grond afgegraven worden maar het grootste deel van het terrein kan ter plaatse gesaneerd worden. Daarnaast moest de zone ook opgehoogd worden omdat het waterziek was. De volledige eerste fase, inclusief infrastructuur, heeft 26 miljoen € gekost. De sanering van de eerste 18 hectare kostte 5 miljoen. De zone van de tweede fase is kleiner maar moet zwaarder gesaneerd worden. Totale kost van beide fasen samen zal 58 miljoen kosten.”
Organisatorisch zit Blue Gate on een pps– constructie van verschillende vennootschappen. Overheidsbedrijven AG Vespa (Stad Antwerpen), PMV en de Vlaamse Waterweg hebben Blue Gate Antwerp Public Holding opgericht die het voorbereidend onderzoek gedaan heeft een een milieu-effecten rapport heeft laten uitvoeren. DEME-dochters DEC en Dredging en vastgoed-firma Bopro (ook betrokken bij de Handelsbeurs) hebben zich in Blue Open verenigd. Samen zitten de private en publieke nv’s in Blue Gate (Antwerp) Development (BGAD). DEME voert de sanering uit terwijl Bopro de vastgoedontwikkeling doet.
Guido Muelenaer: “Blue Gate Antwerp Building zal de gebouwen neerzetten op vraag van de firma’s die er komen. Die moeten voldoen aan een BREEAM norm voor duurzaamheid. Verder moet elk bedrijf dat zich vestigt op Blue Gate aan een aantal bijkomende criteria voldoen. Zo moet er CO2 neutraliteit zijn en jaarverslagen moeten aan de GRI duurzaamheidsnorm voldoen. Elk bedrijf moet ook een Ontwikkelplan opstellen waarin beschreven wordt hoe ver het bedrijf staat in verband met een aantal zaken en wat het geplande pad voorwaarts is. Dat gaat over eco-effectiviteit, circulaire maatregels, internationalisering, innovatiekracht en watergebondenheid. Hierin zit enige flexibiliteit. Elk bedrijf moet niet de beste score halen op elk van die punten maar op basis van het geheel wordt wel een oordeel geveld. Op basis van de Ontwikkelplannen zal Bluegate Antwerp Development dus oordelen of de bedrijven geschikt zijn. In Antwerpen is er een grote vraag naar grond. We kunnen dit gebied snel verkopen maar dat willen we niet want dan wordt het een banaal terrein en we dragen het circulaire en duurzaamheid staan hoog in het vaandel.”
Dat de beoordeling gedaan wordt door een bedrijf waarin de overheid vertegenwoodigd is door drie partijen die samen geen meerderheid hebben doet de vraag rijzen hoe die overheid toezicht kan houden. We vragen aan de schepen hoe teruggekoppeld wordt naar de Gemeenteraad.
Claude Marinower: “Ik heb de gewoonte om zeer regelmatig toelichting te geven in de Gemeenteraadscommissie. Eind oktober hebben we over Blue Gate gerapporteerd en het is de bedoeling om dat ook in de toekomst bij iedere fase te doen. In dit stadium is het te vroeg om al vast te leggen op welke manier we over de Ontwikkelplannen gaan rapporteren.”
Naast de criteria over de bedrijfsvoering wordt ook geprobeerd om bedrijven uit bepaalde sectoren aan te trekken, waarbij het vooral over ‘duurzame chemie’ en slimme logistiek gaat. Voor de chemie is daarom Bluechem opgezet, een incubator voor duurzame chemie.
Muelenaer: “Via Bluechem gaan we startende bedrijven begeleiden om ze hun groei te versnellen. Het idee is dat je start in Bluechem met een kantoor, proeven doet, producten ontwikkelt, waarna je op een bepaald moment klaar bent voor een schaalvergroting. Dan kan je uitwijken naar Bleu Gate (naast de deur). Bluechem gaat over laboschaal terwijl we het bij Blue Gate over vestiginen van een halve tot twee hectare. Maar het zou ook kunnen dat je de technologie direct op grote schaal gaat toepassen en dan is de haven de logische plek voor vestiging. Behalve Bluechem komt er ook Bleu_App, een pre-incubator opgezet door de universiteit. Blue_app, Bluechem, Blue Gate en de Haven vormen samen een ontwikkelingsketen. VITO krijgt een vestiging in het Bluechem gebouw, verder zijn er ook vier kantoren voorzien voor de grote chemische bedrijven waarvan er al drie toegewezen zijn. “
“Antwerpen heeft vier miljoen euro geïnvesteerd in Bluechem. Met die vier miljoen hebben we dan geld kunnen aantrekken van Essenscia, de chemie-federatie, en ook bijna vijf miljoen EFRO subsidies van Europa waardoor we uitkomen op 12 miljoen. Dat geld wordt gebruikt voor het neerzetten van een gebouw van 3.300 vierkante meter waarvan 800 vierkante meter labo’s. Dat is een zeer technisch- en dus ook duur gebouw. “
(nvdr: De helft van de vier miljoen bestaat uit een lening door de stad aan Bluechem Building, verder zit er 1,25 miljoen in het Bluechem Kickstart Fund en werd 530 duizend € ingebracht in Bluechem Building.)
Tijdens de Gemeenteraadscommissie van oktober werden enkele vragen gesteld door de gemeenteraadsleden. Onder andere waarom de gronden verkocht worden aan de betrokken bedijven en niet in consessie gegeven worden. Guido Muelenaer geeft twee redenen: 1) door de gronden te verkopen kunnen de kosten van de ontwikkeling sneller gedekt worden. Een consessie zou een zware financieringslast betekenen, aldus Muelenaer, 2) de bedrijven vragen om grond te kopen en niet in consessie te nemen, vooral als het over R&D gaat. Contractueel liggen de engagementen vast via een zogenaamd ‘ ketenbeding’ vast. Na doorverkoop van gronden aan een derde blijven de opgelegde voorwaarden van kracht dus de nieuwe eigenaar moet er zich ook aan houden.
Toch lijkt het erop de dat idiologische geïnspireerde trend van overheden om beleidscontrole uit handen te geven ook bepalend was voor de keuze tot verkoop: Aan de huidige extreem lage rentes kan het argument van de financieringskost niet bepalend zijn. Zeker omdat de Stad zich voordeliger kan financieren dan de kleinere en nieuwere bedrijven voor wie Blue Gate toch bedoeld is. Als de verkoop nodig is om de sanering en ontwikkeling te financieren dan stelt de vraag stelt zich of het eindresultaat van de ganse operatie er niet op neer komt dat de terreinen weggegeven worden aan de bedrijven (de vraag kon wegens tijdgebrek niet meer gesteld worden).
Of het verder echt klopt dat verkoop noodzakelijk is omdat bedrijven geen consessieovereenkomst zouden aanvaarden is ook maar de vraag. De ontwikkeling van de Haven van Antwerpen is in het verleden gebeurd via consessies, een politiek die tot vandaag zijn nut bewijst. Dat het gemakkelijker gaat om bedrijven aan te trekken als gronden verkocht worden hoeft op een dergelijke toplocatie niet te verwonderen. De overheid heeft er alle belang bij kandidaten aan te trekken die zich met een industrieel project op Blue Gate komen vestigen zonder gestimuleerd te worden door de vastgoedwaarde van de terreinen. De contracten mogen dan wel voorwaarden bevatten met verbreekclausules en terugnamerechten, het verbreken van een concessie is een lichtere procedure dan een volledige eigendomsoverdracht. Dat werd ironisch genoeg aangetoond door de stad zelf toen de uitbaters van de Antwerpse containerterminals tijdens het vorig decennium hun concessieverplichtingen niet nakwamen waarna het havenbedrijf (in handen van de stad) hen de 52 miljoen € aan boetes kwijtschold die contractueel vatsgelegd waren, een bedrag dat bijna even groot is als de volledige kost van de ontwikkeling van Blue Gate.
In oktober was al 70% percent van de 18 hectare van fase 1 al verkocht.
